چرا سرطان آغاز می‌شود؟ عوامل خطر و علل پنهان بیماری

چه عواملی باعث بروز سرطان می‌شوند؟ در این مقاله، از نقش ژنتیک و محیط گرفته تا تاثیر سبک زندگی، به بررسی جامع علل و فاکتورهای خطر سرطان می‌پردازیم.

سرطان: ترکیبی از بخت، محیط و انتخاب‌ها

در بخش پیشین، به ماهیت سرطان و تکثیر بی‌رویه سلول‌ها پرداختیم. اما چرا این طغیان سلولی آغاز می‌شود؟ در حقیقت، سرطان یک اتفاق ساده و تک‌علتی نیست، بلکه نتیجه یک فرآیند پیچیده و اغلب طولانی‌مدت است که در آن، عوامل مختلفی دست به دست هم می‌دهند تا نظم سلولی را بر هم بزنند.

این عوامل را می‌توان به سه دسته کلی تقسیم کرد:

1.     عوامل ژنتیکی (بخت و سرنوشت سلولی)

2.     عوامل محیطی (اثرات جهان پیرامون)

3.     عوامل مرتبط با سبک زندگی (انتخاب‌های روزانه ما)

۱. عوامل ژنتیکی: میراث سلولی ما

حدود ۵ تا ۱۰ درصد سرطان‌ها ریشه در جهش‌های ژنتیکی دارند که از والدین به ارث می‌رسند. این جهش‌ها، فرد را از همان ابتدا مستعد ابتلا به سرطان می‌کنند. برخی از مهم‌ترین عوامل ژنتیکی عبارتند از:

• ژن‌های سرکوبگر تومور (Tumor Suppressor Genes): این ژن‌ها به طور معمول، رشد سلول‌ها را کنترل و از تقسیم بی‌رویه آن‌ها جلوگیری می‌کنند. جهش در این ژن‌ها (مانند BRCA1 و BRCA2 در سرطان پستان و تخمدان) می‌تواند این کنترل را از بین ببرد.
• پروتوانکوژن‌ها (Proto-oncogenes): این ژن‌ها مسئول رشد طبیعی سلول‌ها هستند. جهش در آن‌ها، آن‌ها را به آنکوژن تبدیل می‌کند که مانند یک پدال گاز، سلول را وادار به تکثیر مداوم و خارج از کنترل می‌کند.
• سندرم‌های ژنتیکی ارثی: برخی سندروم‌ها مانند سندرم لینچ (Lynch syndrome)، خطر ابتلا به سرطان‌های روده بزرگ و سایر اندام‌ها را به شکل چشمگیری افزایش می‌دهند.

نکته مهم: داشتن ژن معیوب به معنای ابتلای قطعی به سرطان نیست، بلکه صرفاً خطر را بالا می‌برد. غربالگری‌های منظم برای این افراد حیاتی است.

۲. عوامل محیطی: تأثیرات نامرئی جهان اطراف

محیط پیرامون ما سرشار از موادی است که می‌توانند به DNA سلول‌ها آسیب برسانند و خطر سرطان را افزایش دهند. به این مواد کارسینوژن گفته می‌شود.

• اشعه ماوراء بنفش (UV): قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض نور خورشید و اشعه UV، عامل اصلی سرطان پوست است.
• مواد شیمیایی و آلاینده‌ها:
• آزبست: ماده‌ای که در گذشته در ساختمان‌سازی استفاده می‌شد و عامل سرطان ریه (مزوتلیوما) است.
• بنزن: یک حلال صنعتی که با لوسمی مرتبط است.
• آلاینده‌های هوا: ذرات معلق در هوا و گازهای سمی می‌توانند به ریه‌ها آسیب رسانده و خطر سرطان را افزایش دهند.
• عوامل عفونی: برخی ویروس‌ها و باکتری‌ها می‌توانند باعث سرطان شوند.
• ویروس هپاتیت B و C: عامل اصلی سرطان کبد.
• ویروس پاپیلومای انسانی (HPV): عامل اصلی سرطان دهانه رحم.
• هلیکوباکتر پیلوری (H. Pylori):): باکتری‌ای که می‌تواند خطر سرطان معده را افزایش دهد.

۳. عوامل سبک زندگی: انتخاب‌های روزانه ما

انتخاب‌های ما در زندگی روزمره، نقش بسیار پررنگی در پیشگیری یا افزایش خطر سرطان دارند. این عوامل قابل تغییر هستند و می‌توانیم با اتخاذ تصمیمات آگاهانه، از خود محافظت کنیم.

• مصرف دخانیات: مهم‌ترین و بزرگترین عامل خطر سرطان. سیگار کشیدن، دلیل اصلی سرطان ریه و مرتبط با حداقل ۱۵ نوع سرطان دیگر است.
• تغذیه ناسالم: رژیم‌های غذایی سرشار از گوشت قرمز فرآوری شده و چربی‌های ناسالم، و فقیر از میوه‌ها و سبزیجات، خطر ابتلا به سرطان‌های روده بزرگ، معده و پانکراس را افزایش می‌دهند.
• عدم فعالیت بدنی: کم‌تحرکی و چاقی، با افزایش خطر ابتلا به سرطان‌های پستان، روده بزرگ، کلیه و مری مرتبط هستند.
• مصرف الکل: مصرف بیش از حد الکل، خطر ابتلا به سرطان‌های دهان، مری، کبد، پستان و روده بزرگ را افزایش می‌دهد.

سخن پایانی: دانش، سپر ماست

هیچ‌کس نمی‌تواند با قاطعیت بگوید که چرا یک فرد به سرطان مبتلا می‌شود و دیگری نمی‌شود. این یک بازی پیچیده با عوامل ژنتیکی، محیطی و رفتاری است. اما دانستن این عوامل، ابزاری قدرتمند به ما می‌دهد: دانش پیشگیری.

ما نمی‌توانیم ژن‌های خود را تغییر دهیم، اما می‌توانیم سبک زندگی خود را اصلاح کنیم، در محیط‌های سالم‌تر زندگی کنیم و با واکسیناسیون و غربالگری‌های منظم، عوامل خطر را به حداقل برسانیم. این آگاهی، بهترین سپر دفاعی ما در برابر بیماری‌هاست.

ادامه دارد...

در بخش بعدی این سری محتوا، به نشانه‌های هشداردهنده سرطان و اهمیت تشخیص زودهنگام خواهیم پرداخت.

موسسه نیکوکاری میزبانان خورشید، همواره در کنار شماست تا با افزایش سواد سلامت، آینده‌ای روشن‌تر برای جامعه بسازیم.

لینک پویش کمک به تامین دارو و درمان بیماران نیازمند و دردمند:

https://www.mizbanankhorshid.com/campaign_detail/9

با ما تماس بگیرید: 05138022013 - 09011990466

آدرس: مشهد مقدس- میدان امام رضا (ع) - بیمارستان امام رضا(ع)  - دفتر موسسه نیکوکاری میزبانان خورشید