نقش میانجی تاب‌آوری در ارتباط بین سواد سلامت و کیفیت زندگی در بیماران مبتلا به سرطان پستان

پژوهش حاضر نشان می‌دهد که زنان مبتلا به سرطان پستان، در صورت داشتن سواد سلامت بالاتر و تاب‌آوری بیشتر، کیفیت زندگی بهتری را تجربه می‌کنند. این یافته می‌تواند راه‌گشای طراحی مداخلات حمایتی و آموزشی مؤثر باشد.

آیا می‌توان با ارتقاء سواد سلامت، کیفیت زندگی بیماران سرطانی را بهبود بخشید؟ این پرسشی است که سال‌هاست ذهن متخصصان سلامت روان و مراقبت‌های حمایتی را به خود مشغول کرده است. پژوهش حاضر به بررسی دقیق رابطه بین سواد سلامت، تاب‌آوری و کیفیت زندگی اختصاصی در زنان مبتلا به سرطان پستان پرداخته و پاسخی علمی و مستند به آن داده است.

چرا این موضوع اهمیت دارد؟

سرطان پستان به‌عنوان یکی از شایع‌ترین انواع سرطان در میان زنان، نه‌تنها ابعاد جسمی، بلکه ابعاد روانی، اجتماعی و اقتصادی زندگی فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهد. بیمارانی که این مسیر درمانی را طی می‌کنند، با چالش‌هایی از جمله درد، ناتوانی، تغییر در تصویر بدنی، اضطراب، ترس از مرگ و نگرانی درباره آینده خود و خانواده‌شان روبه‌رو هستند. از این‌رو کیفیت زندگی این بیماران یکی از مهم‌ترین شاخص‌های ارزیابی موفقیت درمان و حمایت روانی به‌شمار می‌رود.

در این میان، سواد سلامت، به‌عنوان توانایی فرد در درک، پردازش و استفاده مؤثر از اطلاعات مرتبط با سلامت، می‌تواند نقش قابل‌توجهی در تصمیم‌گیری درمانی، تبعیت از دستورات پزشکی و توانمندسازی روانی ایفا کند. اما یک عنصر کلیدی دیگر نیز وجود دارد: تاب‌آوری. تاب‌آوری توانایی مقابله مؤثر با بحران‌ها، انطباق با شرایط دشوار و حفظ عملکرد روانی پایدار است. این پژوهش نشان می‌دهد که تاب‌آوری می‌تواند پلی باشد میان سواد سلامت و کیفیت زندگی.

هدف پژوهش

هدف اصلی این تحقیق، بررسی نقش میانجی تاب‌آوری در رابطه بین سواد سلامت و کیفیت زندگی اختصاصی در زنان مبتلا به سرطان پستان است. در واقع، پژوهش به دنبال پاسخ به این پرسش بود که آیا افرادی که سواد سلامت بالاتری دارند، با افزایش تاب‌آوری، کیفیت زندگی بهتری را تجربه می‌کنند؟

روش‌شناسی پژوهش

پژوهش حاضر از نوع توصیفی-همبستگی و به شیوه تحلیل مسیر انجام شد. جامعه آماری مطالعه، ۲۱۳ زن مبتلا به سرطان پستان بودند که به صورت در دسترس از بیمارستان‌های تهران انتخاب شدند. ابزارهای جمع‌آوری داده شامل:

• پرسشنامه سواد سلامت ایرانی

• مقیاس تاب‌آوری کونور و دیویدسون

• پرسشنامه کیفیت زندگی اختصاصی بیماران سرطانی

تحلیل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزارهای SPSS و LISREL و از طریق مدل‌یابی معادلات ساختاری انجام گرفت.

یافته‌های کلیدی

یافته‌های این پژوهش حاکی از آن بود که:

• سواد سلامت با تاب‌آوری رابطه مستقیم و معنادار دارد.

• تاب‌آوری با کیفیت زندگی اختصاصی نیز رابطه مثبت دارد.

• سواد سلامت به طور مستقیم و غیرمستقیم (از طریق تاب‌آوری) بر کیفیت زندگی تأثیر می‌گذارد.

• تاب‌آوری نقش میانجی‌گری مؤثری در این رابطه ایفا می‌کند.

این نتایج نشان می‌دهد که زنانی که توانایی بیشتری در درک و استفاده از اطلاعات سلامت دارند، اغلب تاب‌آورتر هستند و می‌توانند بهتر با استرس‌ها و پیامدهای بیماری مقابله کنند، و در نتیجه کیفیت زندگی بهتری را تجربه می‌کنند.

تفسیر علمی نتایج

تاب‌آوری به‌عنوان یک سازه روان‌شناختی مهم، به افراد کمک می‌کند تا در برابر سختی‌ها، انعطاف‌پذیر باشند، نگرش مثبت‌تری به آینده داشته باشند و در نهایت سلامت روانی خود را حفظ کنند. از سوی دیگر، سواد سلامت بالا به افراد این توانایی را می‌دهد که اطلاعات درست را از منابع معتبر دریافت کرده، بفهمند، ارزیابی کنند و آن را در زندگی روزمره خود به کار ببندند.

این دو عامل در کنار هم می‌توانند به فرد کمک کنند تا با واقع‌بینی، امید و شناخت بهتر نسبت به بیماری خود، مسیر درمان را با آرامش و اعتماد بیشتری طی کند.

پیشنهادات کاربردی

بر اساس نتایج این مطالعه، چند پیشنهاد مهم قابل طرح است:

• برگزاری کارگاه‌های آموزشی سواد سلامت برای بیماران سرطانی، به‌ویژه زنان.

• طراحی برنامه‌های روان‌درمانی کوتاه‌مدت برای تقویت تاب‌آوری بیماران و خانواده‌هایشان.

• تلفیق رویکردهای آموزشی و روان‌شناختی در برنامه‌های حمایتی بیماران سرطانی.

• استفاده از روانشناسان سلامت در تیم درمانی برای مداخله در کاهش اضطراب، افسردگی و افزایش امید.

نتیجه‌گیری

پژوهش حاضر به‌خوبی نشان داد که سواد سلامت و تاب‌آوری به‌صورت هم‌افزا عمل می‌کنند و می‌توانند کیفیت زندگی زنان مبتلا به سرطان پستان را به شکل قابل‌توجهی ارتقاء دهند. این یافته‌ها می‌تواند برای مراکز درمانی، مشاوران سلامت، سیاست‌گذاران حوزه بهداشت و حتی خانواده بیماران، راهنمایی مهم باشد تا توجه بیشتری به ابعاد روان‌شناختی و آموزشی در فرآیند درمان بیماران سرطانی داشته باشند.

منبع و استناد علمی

این مقاله برگرفته از پژوهش علمی منتشرشده در فصلنامه تخصصی «روان‌شناسی سلامت» (سال ۱۳۹۹، شماره ۳۳، صفحات ۷۹ تا ۹۴) است.

نویسندگان این مطالعه عبارت‌اند از:
بیوک تاجری، دجواد خلعت‌بری، فرحناز مسچی، رضا باقریان سرا‌رودی و سیده حکیمه موسوی.

برای مطالعه متن کامل مقاله، می‌توانید به پایگاه نورمگز مراجعه کنید:
🔗 مشاهده مقاله در نورمگز